భూకంపాలు "అంటే" ?? జూన్ 21 న మిజోరం...

👉మిజోరంలో భూకంపాలు ఎందుకు జరుగుతాయి ?

సందర్భం:
✊ జూన్ 21 న మిజోరం, మేఘాలయ, మణిపూర్ మరియు ఇతర ఈశాన్య రాష్ట్రాలలో 5.1 తీవ్రతతో కూడిన భూకంపం సంభవించింది.

👉 మిజోరాం మరియు త్రిపుర ప్రాంతాలలో ఎక్కువ హాని ఎందుకు  కలిగిస్తాయి ?

✊ భారతదేశం యొక్క భూకంప ప్రమాద పటం ప్రకారం, మిజోరం మరియు త్రిపుర రెండు రాష్ట్రాలు పూర్తిగా జోన్  ఐదు  లో ఉన్నాయి.
✊ అలాగే, మిజోరంలో, పూర్వాంచల్ హిమాలయ శ్రేణి యొక్క దక్షిణ భాగంలో ఉంది. 
వాటి మడత నిర్మాణం విస్తృత సమకాలీకరణలు  గట్టి లోపభూయిష్ట యాంటిక్‌లైన్‌లతో కూడిన సింక్లినోరియం తో ఏర్పాటైన ప్రాంతాలు.
✊ అందువల్ల, ఈ ప్రాంతంలో భూకంపాలు సాధారణంగా నిస్సారంగా ఉంటాయి, అయితే ఇప్పుడు ఇంటర్మీడియట్ లోతులో కొన్ని భూకంపాలు సంభవించాయి.
✊ మయన్మార్ యొక్క చిన్ డివిజన్లో అంతర్జాతీయ సరిహద్దులో మరియు అంతటా చాలా లోతైన భూకంపాలు సంభవిస్తాయి.
✊ త్రిపురలో భూకంప కార్యకలాపాలు ప్రధానంగా నిస్సారంగా ఉన్నాయి.
✊ త్రిపుర యొక్క ఉత్తర విభాగాలు ఉన్నప్పటికీ మేఘాలయలోని భారతదేశం మరియు బంగ్లాదేశ్ అంతర్జాతీయ సరిహద్దును అనుసరించే డౌకి తప్పు(Dauki Fault).ఇతర పెద్ద ముప్పు బంగ్లాదేశ్‌లోని మధుపూర్ తప్పు(Madhupur Fault) గా చెప్పవచ్చు .

👉 భూకంపం అంటే ఏమిటి ?

✊ భూ అంతర్భాగంలో ఆకస్మిక అలజడి వల్ల ఏర్పడిన కంపన తరంగాలు, రాతి పొరల ద్వారా ప్రయాణించి భూమిని కంపింపజేసే ప్రక్రియనే 'భూకంపం' అంటారు. ఇది సంభవించినప్పుడు వివిధ ప్రకంపనాల రూపంలో గణనీయమైన పరిమాణంలో శక్తి విడుదల అవుతుంది. 
✊ భూకంపాల గురించి వివరించేది 'భూకంపశాస్త్రం'. భూకంపం సంభవించే ప్రాంతాన్ని 'భూకంప నాభి' అంటారు. ఈ నాభిపై ఉండే భూమి ఉపరితలంలోని ప్రాంతాన్ని 'భూకంప అధికేంద్రం' (ఎపిసెంటర్) అంటారు. ఈ ప్రాంతంలోనే భూప్రకంపనలు అతి తీవ్రంగా సంభవిస్తాయి. 
✊ భూకంపాలు సంభవించడానికి ముఖ్య కారణాలు:
1) ఉపరితల కారణాలు 
2) అగ్నిపర్వత సంబంధ కారణాలు 
3) పాతాళ సంబంధ కారణాలు 
4) భూ సమతాస్థితి సర్దుబాటుకు సంబంధించిన కారణాలు 
5) విరూపకారక కారణాలు

✊ ^{భూకంపనాభి లోతును బట్టి ఈ విరూపకారకాల వల్ల సంభవించే భూకంపాలను 3 రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు.} 

i) లోతు నాభి భూకంపాలు - భూకంపనాభి 300 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ లోతు ఉన్నప్పుడు
^{ii) మాధ్యమిక నాభి భూకంపాలు - భూకంప నాభి లోతు 300 కి.మీ. - 55 కి.మీ. ఉన్నప్పుడు. 
iii) తక్కువ లోతు నాభి భూకంపాలు - భూకంప నాభి లోతు ఉపరితలం నుంచి 55 - 60 కి.మీ.} 

✊ భూకంపనాభి తోతు పెరిగేకొద్దీ భూకంప ప్రభావానికి గురయ్యే ప్రాంత వైశాల్యం పెరుగుతుంది. భూకంపనాభి లోతు తగ్గేకొద్దీ భూకంప తీవ్రత పెరుగుతుంది.                

✊ భూకంపనాభి నుంచి అన్ని వైపులకు 3 రకాల భూకంప తరంగాలు ప్రసరిస్తాయని శాస్త్రవేత్తలు గుర్తించారు. వాటిని P, S, L  తరంగాలు అంటారు.
P తరంగాలు/ప్రాథమిక తరంగాలు/తోసే తరంగాలు (Push Waves): 

✊ 'P' తరంగాలు భూకంపనాభి కేంద్రం నుంచి అత్యంత వేగంతో సెకనుకు 5.4 - 13.88 కి.మీ. వేగంతో భూకంప నమోదు కేంద్రాన్ని చేరతాయి. 
✊ప్రాథమిక తరంగాలు శబ్ద తరంగాలను పోలి ఉంటాయి. ఇవి తరంగ మార్గంలో ఉండే అణువులను ముందుకు, వెనక్కి () కదుపుతాయి. ఇవి భూకేంద్ర మండలం ద్వారా ఏ మాధ్యమంలోనైనా ప్రయాణిస్తాయి.

^{'S' తరంగాలు/ద్వితీయ తరంగాలు/గౌణ తరంగాలు (Secondary Shake Waves):} 

✊ ^{S తరంగాలు భూకంపనాభి కేంద్రం నుంచి సెకనుకు 3.2 - 7.2 కి.మీ. వేగంతో ప్రయాణించి P తరంగాల తర్వాత భూకంప నమోదు కేంద్రాన్ని చేరతాయి. S తరంగాలు తరంగ మార్గంలోని అణువులను పైకీ కిందికీ  () కదుపుతాయి.}

✊ S తరంగాలు కాంతి తరంగాలను పోలి ఉంటాయి. 

✊ ద్రవ పదార్థం ద్వారా ప్రయాణించవు. వీటినే 'తిర్యక్ తరంగాలు' అని కూడా అంటారు. 

 ఇవి భూఉపరితలంలో భారీ నష్టాన్ని కలిగిస్తాయి. 

L తరంగాలు/భూతల తరంగాలు/దీర్ఘతరంగాలు/ర్యాలీ తరంగాలు:  ✊ P, S తరంగాలు భూఉపరితలాన్ని చేరేసరికి అవి L తరంగాలుగా మారతాయి. ఇవి సెకనుకు 4 - 4.3 కి.మీ. వేగంతో ప్రయాణిస్తాయి. ఇవి భూఉపరితలంలో తరంగ మార్గానికి లంబంగా పైకి కిందికి లవ్ తరంగాలుగా; తరంగ మార్గం వెంబడి సముద్ర కెరటంలా ర్యాలీగా ప్రయాణిస్తాయి. L తరంగాలు భూఉపరితల పొరల ద్వారా ప్రయాణించి, నష్టాన్ని కలిగిస్తాయి.  భూకంప నమోదు:  ✊ భూకంప తరంగాలను గుర్తించి నమోదు చేసే పరికరాన్ని భూకంప తరంగలేఖిని (Sesimograph) అంటారు. గ్రాఫ్ రూపంలో ఉండే భూకంప తరంగ చిత్రాన్ని అందిస్తుంది. ✊ 1935లో డా.చార్లెస్ రిక్టర్ అనే శాస్త్రవేత్త భూకంపం తీవ్రతను కొలవడానికి, వాటి తరంగదైర్ఘ్యం ఆధారంగా ఒక స్కేలును రూపొందించాడు. దీన్నే 'రిక్టర్‌స్కేలు' అంటారు. రిక్టర్ రూపొందించిన స్కేలులో తీవ్రతను 10 వర్గాలుగా (0-9 వరకు) వర్గీకరించాడు. రిక్టర్ స్కేలులో భూకంప తీవ్రతను 'ట్రై నైట్రో టోలిన్' (TNT) అనే రసాయన పదార్థం విడుదలచేసే శక్తితో పోల్చవచ్చు.