👉 చరిత్ర ,చరిత్ర ఆధారాలు

👉 చరిత్ర (గ్రీకు పదం నుండి - హిస్టోరియా, అంటే “విచారణ”, దర్యాప్తు ద్వారా పొందిన జ్ఞానం) గత అధ్యయనం.

👉ఇది గత సంఘటనలతో పాటు ఈ సంఘటనల గురించి సమాచారం యొక్క ఆవిష్కరణ, సేకరణ, సంస్థ, ప్రదర్శన మరియు వివరణ ఉంటుంది.

ఇది

• పూర్వ చరిత్ర (లిపి  లేని కాలం  )
• ప్రోటో-చరిత్ర (లిపి  ఉన్న అర్థం కానివి ) మరియు
• చరిత్ర (లిపి  ఉన్నవి )గా విభజించబడింది.

👉 పూర్వ చరిత్ర 

• రచనలు,ఆవిష్కరణల కు ముందు జరిగిన సంఘటనలు..ఇవి  పూర్వ చరిత్రగా పరిగణించబడతాయి.వీటికి ఆధారాలు ఉండవు లేదా లభించవు.ఇవి కథనాలు(హైపాతసిస్) గా ఉండే ఆలోచనల ద్వారా రాయబడతాయి.  
• పూర్వ చరిత్రను మూడు రాతి యుగాలు సూచిస్తాయి.

👉 ప్రోటో-హిస్టరీ 

• ఇది పూర్వ చరిత్ర మరియు చరిత్ర మధ్య ఉన్న కాలాన్ని సూచిస్తుంది, ఈ సమయంలో ఒక సంస్కృతి లేదా సంస్థ ఇంకా అభివృద్ధి చెందలేదు కాని సమకాలీన అక్షరాస్యత నాగరికత యొక్క వ్రాతపూర్వక రికార్డులలో దాని ప్రస్తావన ఉంది.
• ఉదాహరణకు, హరప్పన్ నాగరికత యొక్క స్క్రిప్ట్స్ గుర్తించబడలేదు, అయినప్పటికీ రచనలో దాని ఉనికి గుర్తించబడలేక పోవడం వలన ఇది ప్రోటో-చరిత్రలో భాగంగా పరిగణించబడుతుంది.
• అదేవిధంగా, క్రీ.పూ 1500-600 నుండి వేద నాగరికత ప్రోటో-చరిత్రలో భాగంగా పరిగణించబడుతుంది.
• నియోలిథిక్ మరియు చాల్కోలిథిక్ సంస్కృతులనుపురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు ప్రోటో-చరిత్రలో భాగంగా భావిస్తారు.

👉 చరిత్ర  

• రచన యొక్క ఆవిష్కరణ తరువాత గత అధ్యయనం మరియు వ్రాతపూర్వక రికార్డులు మరియు పురావస్తు వనరుల ఆధారంగా అక్షరాస్యత సమాజాల అధ్యయనం చరిత్రను కలిగి ఉండేది.

ప్రాచీన భారతీయ చరిత్ర నిర్మాణం

👉 చరిత్రను పునర్నిర్మించడంలో సహాయపడే మూలాలు:

సాహిత్యేతర మూలాలు

👉సాహిత్య మూలాలు - ఇందులో మత సాహిత్యం & లౌకిక సాహిత్యం ఉన్నాయి

👉 సాహిత్యేతర వనరులు

👉 నాణేలు:

• ప్రాచీన భారతీయ కరెన్సీ కాగితం రూపంలో లేదు  నాణేలుగా జారీ చేసారు. భారతదేశంలో లభించిన తొలి నాణేలలో కొన్ని చిహ్నాలు మాత్రమే ఉన్నాయి, వెండి & రాగితో చేసిన పంచ్-మార్క్ నాణేలు, కాని తరువాత నాణేలు రాజులు, దేవతలు, తేదీలు మొదలైన వాటి పేర్కొన్నాయి.
• ఇవి  దొరికిన ప్రాంతాలు బట్టి ఏ  ప్రాంతానికి చెందినవో సూచిస్తాయి .
• ఇది అనేక పాలక రాజవంశాల చరిత్రను పునర్నిర్మించడానికి దోహదపడింది, ముఖ్యంగా ఇండో-గ్రీకులు ఉత్తర ఆఫ్ఘనిస్తాన్ నుండి భారతదేశానికి వచ్చి క్రీస్తుపూర్వం 2 మరియు 1 వ తేదీలలో భారతదేశాన్ని పాలించారు.
• నాణేలు వేర్వేరు రాజవంశాల యొక్క ఆర్ధిక చరిత్రపై వెలుగునిస్తాయి మరియు ఆ కాలపు లిపి, కళ, మతం వంటి వివిధ పారామితులపై కూడా స్పష్టత  అందిస్తాయి.
• లోహశాస్త్రం మరియు సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ పరంగా సాధించిన పురోగతిని అర్థం చేసుకోవడానికి కూడా ఇది సహాయపడుతుంది.(నాణేల అధ్యయనాన్ని న్యూమిస్మాటిక్స్ అంటారు).

👉 పురావస్తు శాస్త్రం / పదార్థం అవశేషాలు: 

• పాత మట్టిదిబ్బలను క్రమపద్ధతిలో, వరుసగా పొరలు పొరలుగా త్రవ్వటానికి మరియు ప్రజల భౌతిక జీవితం గురించి ఒక ఆలోచనను రూపొందించడానికి వీలు కల్పించే శాస్త్రాన్ని ఆర్కియాలజీ అంటారు.
• తవ్వకం మరియు అన్వేషణ ఫలితంగా సేకరించిన పదార్థ అవశేషాలు వివిధ రకాల పరీక్షలకు లోబడి ఉంటాయి.

👉రేడియోకార్బన్ డేటింగ్ ప్రకారం వారి తేదీలు నిర్ణయించబడతాయి. ఉదాహరణకు, హరప్పన్ కాలానికి చెందిన తవ్విన సైట్లు ఆ యుగంలో నివసించిన ప్రజల జీవితం గురించి తెలుసుకోవడానికి మనకు  సహాయపడతాయి.

👉 అదేవిధంగా, మెగాలిత్స్ (దక్షిణ భారతదేశంలోని సమాధులు) క్రీ.పూ 300 కి ముందు దక్కన్ మరియు దక్షిణ భారతదేశంలో నివసిస్తున్న ప్రజల జీవితంపై వెలుగునిస్తాయి.

👉 వాతావరణం మరియు వృక్షసంపద యొక్క చరిత్ర మొక్కల అవశేషాల పరిశీలన ద్వారా, ముఖ్యంగా పుప్పొడి విశ్లేషణ ద్వారా తెలుసు.

👉 శాసనాలు / ప్రశాస్తి - 

• (పురాతన శాసనాల అధ్యయనం మరియు వ్యాఖ్యానాన్ని ఎపిగ్రాఫి అంటారు). రాతి వంటి కఠినమైన ఉపరితలాలపై చెక్కబడిన రచనలు, రాగి వంటి లోహాలు సాధారణంగా కొన్ని విజయాలు, ఆలోచనలు, రాజ ఆదేశాలు మరియు నిర్ణయాలు వేర్వేరు మతాలను అర్థం చేసుకోవడంలో సహాయపడతాయి మరియు ఆ యుగం యొక్క పరిపాలనా విధానాలు.
• ఉదాహరణకు, అశోకుడు జారీ చేసిన రాష్ట్ర విధానాన్ని వివరించే శాసనాలు మరియు దక్కన్ రాజులైన శాతవాహనులు భూమిని మంజూరు చేసిన శాసనాలు.

👉 విదేశీ ఖాతాలు : 

• దేశీయ సాహిత్యాన్ని విదేశీ ఖాతాల ద్వారా భర్తీ చేయవచ్చు. భారతదేశానికి గ్రీకు, చైనీస్ మరియు రోమన్ సందర్శకులు ప్రయాణికులుగాలేదా మతమార్పిడులు జరిగి  వచ్చారు మరియు మన చారిత్రక గతం గురించి గొప్ప కథనాన్ని మిగిల్చారు.

వాటిలో కొన్ని ముఖ్యమైనవి:

• గ్రీకు రాయబారి మెగస్తనీస్  “ఇండికా” వ్రాసిన  మౌర్య సమాజం మరియు పరిపాలన గురించి విలువైన సమాచారాన్ని అందించారు.
• గ్రీకులో వ్రాయబడిన “ది పెరిప్లస్ ఆఫ్ ది ఎరిథ్రియన్ సముద్రం” మరియు “టోలెమి యొక్క భౌగోళికం” రెండూ భారతదేశం మరియు రోమన్ సామ్రాజ్యం మధ్య ఉన్న ఓడరేవులు మరియు వాణిజ్య వస్తువుల గురించి విలువైన సమాచారాన్ని ఇస్తాయి.

👉 ఫా-హీన్ అనే బౌద్ధ యాత్రికుడు గుప్తుల కాలం గురించి స్పష్టమైన కథనాన్ని రాసాడు.

👉 బౌద్ధ యాత్రికుడైన సువాన్-త్సాంగ్ భారతదేశాన్ని సందర్శించి, హర్షవర్ధన రాజు పాలనలో మరియు నలంద విశ్వవిద్యాలయం యొక్క కీర్తి గురించి భారతదేశ వివరాలను ఇచ్చాడు.

సాహిత్య మూలాలు

👉 మత సాహిత్యం: 

• ప్రాచీన భారతీయ కాలంలోని సామాజిక, ఆర్థిక మరియు సాంస్కృతిక పరిస్థితులపై మత సాహిత్యం వెలుగునిస్తుంది.

కొన్ని మూలాలు:

👉 నాలుగు వేదాలు - వేదాలను క్రీ.పూ .1500 - 500 వరకు కేటాయించవచ్చు.

• ఋగ్వేదం ప్రధానంగా ప్రార్థనలను కలిగి ఉండగా, తరువాతి వేద గ్రంథాలు (సమావేదం, యజుర్వేదం, అధర్వవేదం) ప్రార్థనలు మాత్రమే కాదు, ఆచారాలు, మాయాజాలం మరియు పౌరాణిక కథలను కలిగి ఉంటాయి.
• ఉపనిషత్తులు - ఉపనిషత్తులు (వేదాంతం) “ఆత్మ” మరియు “పరమాత్మ” పై తాత్విక చర్చలను కలిగి ఉన్నాయి.

👉 మహాభారతం మరియు రామాయణ ఇతి హాసాలు ఉన్నాయి.

• ఈ  రెండు ఇతిహాసాలలో, మహాభారతం పెద్దది మరియు మరియు బహుశా క్రీస్తుపూర్వం 10 వ శతాబ్దం నుండి 4 వ శతాబ్దం వరకు వ్యవహారాల స్థితిని ప్రతిబింబిస్తుంది.
• వాస్తవానికి ఇది 8800 శ్లోకాలను కలిగి ఉంది (జయ సంహిత అని పిలుస్తారు). చివరి సంకలనం 1,00,000 కు శ్లోకాలను తెచ్చిపెట్టింది.
• మహాభారతం లేదా సతసాహస్రి సంహిత అని పిలుస్తారు. ఇది కథనం, వివరణాత్మక మరియు సందేశాత్మక విషయాలను కలిగి ఉంది.
• రామాయణం మొదట 12000 శ్లోకాలను కలిగి ఉంది, తరువాత వాటిని 24000 కు పెంచారు. ఈ ఇతిహాసంలో దాని ఉపదేశ భాగాలు కూడా ఉన్నాయి, తరువాత వీటిని చేర్చారు.
• సూత్రాలు(Sutras) - సూత్రాలలో శ్రాతసూత్రాలు (త్యాగాలు, రాజ పట్టాభిషేకం వంటివి) మరియు గ్రీహ సూత్రాలు (వీటిలో పుట్టుక, పేరు పెట్టడం, వివాహం, అంత్యక్రియలు మొదలైన దేశీయ ఆచారాలు ఉన్నాయి)

బౌద్ధ మత గ్రంథాలు

• ప్రారంభ బౌద్ధ గ్రంథాలు పాలి భాషలో వ్రాయబడ్డాయి మరియు వీటిని సాధారణంగా త్రిపిటక (మూడు బుట్టలు) అని పిలుస్తారు - సుత్త పిటకా, వినయ పిటకా మరియు అభిధమ్మ పిటకా. ఈ గ్రంథాలు ఆ యుగం యొక్క సామాజిక మరియు ఆర్థిక పరిస్థితులపై అమూల్యమైన కాంతిని విసిరివేస్తాయి.
• వీరు  బుద్ధుని యుగంలో రాజకీయ సంఘటనల గురించి కూడా ప్రస్తావించారు.

జైన మత గ్రంథాలు

• సాధారణంగా “అంగస్” అని పిలువబడే జైన గ్రంథాలు ప్రాకృత భాషలో వ్రాయబడ్డాయి మరియు జైనాల తాత్విక భావనలను కలిగి ఉన్నాయి.
• మహావీర యుగంలో తూర్పు ఉత్తర ప్రదేశ్ మరియు బీహార్ రాజకీయ చరిత్రను పునర్నిర్మించడానికి సహాయపడే అనేక గ్రంథాలు వాటిలో ఉన్నాయి.
• జైన గ్రంథాలు పదేపదే వాణిజ్యం మరియు వ్యాపారులను సూచిస్తాయి. జైన మతం గురించి మరింత చదవండి.

👉 లౌకిక సాహిత్యం : లౌకిక సాహిత్యం యొక్క పెద్ద భాగం కూడా ఉంది:

• ధర్మశాస్త్రాలు / న్యాయ పుస్తకాలు - ఇవి వేర్వేరు వర్ణాలకు, రాజులకు మరియు వారి అధికారులకు విధులను నిర్దేశిస్తాయి.
• ఏ ఆస్తిని ఎలా కలిగి ఉండాలో, విక్రయించాలో మరియు వారసత్వంగా పొందాలనే నిబంధనలను వారు నిర్దేశిస్తారు. దొంగతనం, హత్య మొదలైన వాటికి పాల్పడిన వ్యక్తులకు శిక్షలు కూడా వారు సూచిస్తారు.

👉 అర్థశాస్త్రం - కౌటిల్య అర్ధశాస్త్రం మౌర్య యుగంలో సమాజం మరియు ఆర్థిక స్థితిని ప్రతిబింబిస్తుంది.

👉 కాళిదాసు యొక్క సాహిత్య రచన - గొప్ప కవి కాళిదాసు రచనలలో కావ్యాలు మరియు నాటకాలు ఉన్నాయి, వాటిలో ముఖ్యమైనవి అభిజ్ఞానసకుంతలం. సృజనాత్మక కూర్పుతో పాటు, వారు గుప్తుల యుగంలో ఉత్తర మరియు మధ్య భారతదేశం యొక్క సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక జీవితంపై అంతర్దృష్టిని ఇస్తారు.

👉 రాజతరంగిని - ఇది కల్హనా రాసిన ప్రసిద్ధ పుస్తకం మరియు 12 వ శతాబ్దం CE కాశ్మీర్ యొక్క సామాజిక మరియు రాజకీయ జీవితాన్ని వర్ణిస్తుంది.

👉 జీవిత చరిత్రలు – జీవిత చరిత్రలు కవులు తమ పాలకులను మెచ్చుకుంటూ రాసిన జీవిత చరిత్రలు, హర్షవర్ధన రాజును స్తుతిస్తూ భానభట్ట రాసిన హర్షచరిత వంటివి.

👉 సంగం సాహిత్యం - ఇది తొలి దక్షిణ భారత సాహిత్యం, కవులు కలిసి (సంగం) నిర్మించి, డెల్టాయిక్ తమిళనాడులో నివసిస్తున్న ప్రజల సామాజిక, ఆర్థిక మరియు రాజకీయ జీవితం గురించి విలువైన సమాచారాన్ని అందిస్తుంది.

👉 తమిళ సాహిత్యంలో ‘సిలప్పాడికం’, ‘మణిమేకలై’ వంటి సాహిత్య రత్నాలు ఉన్నాయి.