3 లక్షల పైగా RTI అభ్యర్ధనలు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి

భారతదేశం లో  3 లక్షల పైగా  RTI అభ్యర్ధనలు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి

ఆర్టీఐ

⭐భారతదేశం లో  సమాచార హక్కు చట్టం (ఆర్‌టిఐ) తెచ్చిన(2015) 17 సంవత్సరాల అయ్యింది . అయినప్పటికీ కూడా  దేశంలోని పారదర్శకత పాలన ఎండమావిగా మిగిలిపోయింది,దీనికి నిదర్శనమే  దాదాపు 3.15 లక్షల ఫిర్యాదులు మరియు అప్పీళ్లు  పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి.

భారతదేశంలో RTI పెండింగ్‌లో ఉన్న అప్పీళ్లు

⭐సతార్క్ నాగ్రిక్ సంగతన్ నివేదిక ప్రకారం, ప్రతి సంవత్సరం కమీషన్లలో అప్పీళ్లు లేదా ఫిర్యాదుల బకాయిలు పెరుగుతున్నాయి అని తెలిపారు.

⭐26 కమీషన్ల డేటాతో 2021లో పెండింగ్‌లో ఉన్న అప్పీళ్లు మరియు ఫిర్యాదుల సంఖ్య 2,86,325 కాగా ఇది  2022లో అది 3,14,323.

⭐మహారాష్ట్రలో అత్యధికంగా 99,722, యూపీలో 44,482, కర్ణాటకలో 30,358, కేంద్ర సమాచార కమిషన్‌లో 26,724, బీహార్‌లో 21,346 పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి.

సమాచార హక్కు అంటే ఏమిటి?

⭐RTI అనేది పౌరుల సమాచార హక్కుకు సంబంధించిన నియమాలు మరియు విధానాలను నిర్దేశించే పార్లమెంటు చట్టం.

⭐ఇది గతంలో ఉన్న సమాచార స్వేచ్ఛ చట్టం, 2002 స్థానంలో వచ్చింది.

⭐RTI చట్టంలోని నిబంధనల ప్రకారం, భారతదేశంలోని ఏ పౌరుడైనా "పబ్లిక్ అథారిటీ" (ప్రభుత్వ సంస్థ లేదా "స్టేట్ ఇన్‌స్ట్రుమెంటాలిటీ") నుండి సమాచారాన్ని అభ్యర్థించవచ్చు, అంతే కాకుండా దానికి వేగంగా లేదా 30లోపు ప్రత్యుత్తరం ఇవ్వాలి అని తెలుపుతుంది.

⭐కొన్ని అంశాలు అంటే పిటిషనర్ జీవితం మరియు స్వేచ్ఛకు సంబంధించిన అంశం విషయంలో, 48 గంటల్లో సమాచారాన్ని అందించాలి.

⭐పౌరులు అధికారికంగా సమాచారం కోసం అభ్యర్థించడానికి కనీస ఆశ్రయం అవసరమయ్యేలా, ప్రతి పబ్లిక్ అథారిటీ విస్తృత వ్యాప్తి కోసం వారి రికార్డులను కంప్యూటరీకరించాలని మరియు నిర్దిష్ట వర్గాల సమాచారాన్ని ముందస్తుగా ప్రచురించాలని చట్టం కోరుతుంది.

భారతదేశంలో RTI ప్రవేశానికి దారితీసింది ఏమిటి?

⭐సమాచార హక్కు చట్టం అమలుకు ప్రభుత్వాలపై అనేక రకాల అంతర్గత మరియు బాహ్య ఒత్తిళ్లు ఉన్నాయి.

⭐అవినీతి, కుంభకోణాలు : ప్రభుత్వ పనితీరులో పారదర్శకత లేకపోవడం వల్లే సంక్షోభం అమల్లోకి వచ్చింది.

⭐ఆధునికీకరణ మరియు సమాచార సంఘం : రోజువారీ జీవితంలో ఇంటర్నెట్‌ని విస్తరించడం వలన ప్రజలు, వ్యాపారాలు మరియు పౌర సమాజ సమూహాల నుండి మరింత సమాచారం కోసం డిమాండ్ పెరిగింది.

⭐అంతర్జాతీయ ఒత్తిడి : అవినీతిని తగ్గించడానికి మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థలను మరింత జవాబుదారీగా చేయడానికి చట్టాలను ఆమోదించాలని ప్రపంచ బ్యాంక్, IMF మరియు ఇతరులు దేశాలపై ఒత్తిడి తెచ్చారు.

⭐ప్రజా ఆసక్తికి విస్తృత గుర్తింపు : ప్రజా ఆసక్తి అనేది నిరాధారమైన భావన, సమాచార స్వేచ్ఛ చట్టాలలో నిర్వచించబడలేదు, అర్థం చేసుకోవచ్చు, ఎందుకంటే ఇది చాలా ఆత్మాశ్రయ భావన.

RTI నిర్వహణ

⭐భారతదేశంలో సమాచార హక్కు రెండు ప్రధాన సంస్థలచే నిర్వహించబడుతుంది:

⭐సెంట్రల్ ఇన్ఫర్మేషన్ కమీషన్ (CIC) – వారి స్వంత పబ్లిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ ఆఫీసర్స్ (PIO)లతో అన్ని కేంద్ర విభాగాలు మరియు మంత్రిత్వ శాఖలకు నాయకత్వం వహించే ప్రధాన సమాచార కమిషనర్. CICలు నేరుగా భారత రాష్ట్రపతి ఆధ్వర్యంలో ఉంటాయి.

⭐రాష్ట్ర సమాచార కమిషన్లు (SIC) - రాష్ట్ర పబ్లిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ అధికారులు లేదా SPIOలు అన్ని రాష్ట్ర శాఖ మరియు మంత్రిత్వ శాఖలకు అధిపతిగా ఉంటారు. SPIO కార్యాలయం నేరుగా సంబంధిత రాష్ట్ర గవర్నర్ ఆధ్వర్యంలో ఉంటుంది.

(1) కేంద్ర సమాచార కమిషన్

⭐ కమిషన్‌లో ప్రధాన సమాచార కమిషనర్ మరియు పది మందికి మించని సమాచార కమిషనర్లు ఉంటారు.

⭐ప్రస్తుతం (2019) కమిషన్‌లో ప్రధాన సమాచార కమిషనర్‌తో పాటు ఆరుగురు సమాచార కమిషనర్లు ఉన్నారు.

⭐పీఎం చైర్‌పర్సన్‌గా, లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నేతగా మరియు పీఎం నామినేట్ చేసే కేంద్ర క్యాబినెట్ మంత్రితో కూడిన కమిటీ సిఫార్సు మేరకు రాష్ట్రపతి వారిని నియమిస్తారు.

⭐CIC/IC కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్దేశించిన కాలానికి లేదా వారికి 65 సంవత్సరాల వయస్సు వచ్చే వరకు, ఏది ముందుగా అయితే ఆ పదవీకాలం కోసం పదవిని కలిగి ఉంటుంది. వారు మళ్లీ నియామకానికి అర్హులు కాదు.

RTI విధులు

⭐RTI, 2005 కింద సమాచార అభ్యర్థనకు సంబంధించి ఏ వ్యక్తి నుండి అయినా ఫిర్యాదును స్వీకరించడం మరియు విచారించడం కమిషన్ యొక్క విధి.

⭐సహేతుకమైన కారణాలు (సూమో-మోటో పవర్) ఉంటే కమిషన్ ఏదైనా విషయంపై విచారణకు ఆదేశించవచ్చు.

⭐విచారిస్తున్నప్పుడు, కమిషన్‌కు సమన్లు ​​పంపడం, పత్రాలు అవసరం మొదలైన వాటికి సంబంధించి సివిల్ కోర్టు అధికారాలు ఉంటాయి.

(2) రాష్ట్ర సమాచార కమిషన్

⭐కమిషన్‌లో రాష్ట్ర ప్రధాన సమాచార కమిషనర్ మరియు పది మంది రాష్ట్ర సమాచార కమిషనర్లు ఉంటారు.

⭐సిఎం చైర్‌పర్సన్‌గా, శాసనసభలో ప్రతిపక్ష నేతగా మరియు సిఎం నామినేట్ చేసిన రాష్ట్ర క్యాబినెట్ మంత్రితో కూడిన కమిటీ సిఫార్సు మేరకు వారిని గవర్నర్ నియమిస్తారు.

⭐వారు ప్రజా జీవితంలో మహోన్నతమైన వ్యక్తిగా ఉండాలి మరియు లాభదాయకమైన మరే ఇతర కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉండకూడదు లేదా ఏదైనా రాజకీయ పార్టీతో సంబంధం కలిగి ఉండకూడదు లేదా ఏదైనా వ్యాపారాన్ని కొనసాగించకూడదు లేదా ఏదైనా వృత్తిని కొనసాగించకూడదు.

⭐సేవా నిబంధనలు CIC మాదిరిగానే ఉంటాయి.

RTI యొక్క రాజ్యాంగ మద్దతు

⭐భారత రాజ్యాంగం పార్ట్-IIIలో ఉన్న ప్రాథమిక హక్కులు అని పిలవబడే ప్రాథమిక మరియు విడదీయరాని హక్కుల యొక్క అద్భుతమైన శ్రేణిని కలిగి ఉంది.

⭐వీటిలో చట్టాల సమాన రక్షణ హక్కు మరియు చట్టం ముందు సమానత్వ హక్కు, వాక్ స్వాతంత్ర్యం మరియు భావవ్యక్తీకరణ హక్కు కూడా జీవించే హక్కు మరియు వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ ఉన్నాయి.

⭐RTI, భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 19 ప్రకారం వాక్ స్వాతంత్ర్యం మరియు భావ వ్యక్తీకరణ హక్కులో అంతర్లీనంగా ఉన్నందున, ఇది సూచించబడిన FR.

⭐వీటికి రాజ్యాంగపరమైన పరిష్కారాల హక్కు, అంటే ఎఫ్‌ఆర్‌లలో ఏదైనా ఉల్లంఘన జరిగినప్పుడు ఆర్టికల్ 32 మరియు 226 ప్రకారం వరుసగా సుప్రీం కోర్టు మరియు హైకోర్టును ఆశ్రయించే హక్కు.

⭐పౌరుల ఎఫ్‌ఆర్‌లను గౌరవించాల్సిన బాధ్యత మాత్రమే కాకుండా హక్కును వినియోగించుకునే పరిస్థితులను నిర్ధారించే బాధ్యత కూడా రాష్ట్రానికి ఉంది.

⭐సమాచార హక్కు చట్టం యొక్క లక్ష్యం ఈ రాజ్యాంగ హక్కులను పరిరక్షించడం.

RTI యొక్క ప్రయోజనాలు

⭐సమాచారానికి ఎక్కువ ప్రాప్యత: ఒక వ్యక్తి RTI కింద కాపీలు, ఫ్లాపీ డిస్క్‌లు, నమూనా మెటీరియల్ మొదలైన వాటి రూపంలో ఏదైనా పబ్లిక్ అథారిటీ నుండి సమాచారాన్ని పొందవచ్చు.

⭐సమర్ధవంతమైన పాలన: RTI చట్టం ప్రభుత్వ పనితీరు యొక్క సామర్థ్యాన్ని తెలుసుకోవడంలో మాకు సహాయపడుతుంది. RTI అనేది స్థిరమైన, నిజాయితీ, పారదర్శక మరియు సమర్థవంతమైన ప్రభుత్వాన్ని కలిగి ఉండాలనే లక్ష్యాలకు అనుగుణంగా వాస్తవంగా మారింది.

⭐పౌరుల భాగస్వామ్యం: ఏదైనా పబ్లిక్ అథారిటీలో పబ్లిక్ ఆఫీసర్ మరియు అసిస్టెంట్ పబ్లిక్ ఆఫీసర్‌ను అభ్యర్థించడం ద్వారా RTI కింద సమాచారాన్ని సులభంగా పొందవచ్చు.

⭐ప్రభుత్వ బాధ్యత: ఏదైనా పబ్లిక్ అథారిటీ నుండి సమాచారాన్ని పొందడం వారికి తప్పనిసరి.

⭐పబ్లిక్ రికార్డు నిర్వహణ: RTI చట్టం ప్రకారం, సులభంగా యాక్సెస్ కోసం రికార్డులను నిర్వహించడం మరియు 120 రోజులలోపు సమాచారం ఇవ్వాల్సిన నిర్దిష్ట అధికారుల పేరు మరియు నియమాలు, నిబంధనల రూపకల్పనకు సంబంధించి ప్రచురించడం ప్రభుత్వ అధికారుల విధి. మొదలైనవి

⭐పౌరుల సాధికారత: ప్రతి పౌరుడు ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా వారి జీవితాన్ని ప్రభావితం చేసే ఏదైనా దాని గురించి తెలియజేయడానికి అధికారం పొందారు.

RTIకి పరిమితులు

⭐సంపూర్ణ హక్కు కాదు:  RTI మరియు గోప్యతా హక్కు సంపూర్ణ హక్కులు కావు, ఈ రెండూ హక్కులు, వీటిలో ఒకటి ఆర్టికల్ 19(l)(a) క్రింద మరియు మరొకటి ఆర్టికల్ 21 కిందకు వస్తాయి మరియు మరొకటి పెద్దగా నియంత్రించబడతాయి, పరిమితం చేయబడతాయి మరియు తగ్గించబడతాయి. ప్రజా ప్రయోజనం.

⭐పరిమితులకు లోబడి: RTI, వాక్ స్వాతంత్య్ర హక్కులో అంతర్భాగమైనందున, ఆర్టికల్ 19 (2) ప్రకారం ఆ హక్కుపై విధించే పరిమితులకు లోబడి ఉంటుంది.

⭐నిబంధనల ప్రకారం పరిమితులు: RTI చట్టంలోని రూల్ 4 పద పరిమితిని (ఒకే ఆలోచనను వ్యక్తీకరించడానికి వివిధ భాషలలో అవసరమైన పదాల సంఖ్య భిన్నంగా ఉంటుంది) 250 పదాలుగా ఉంచుతుంది. 

⭐వర్డ్ లిమిట్, ఇన్ఫర్మేషన్ ఆఫీసర్ యొక్క హిడెన్ పవర్, దరఖాస్తు తిరస్కరణకు కారణం.

⭐ఇప్పటికే రికార్డ్‌లో అందుబాటులో ఉన్న సమాచారం మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటుంది: RTI చట్టం ప్రస్తుతం ఉన్న మరియు ప్రభుత్వ అధికారుల రికార్డులలో అందుబాటులో ఉన్న సమాచారానికి మాత్రమే యాక్సెస్‌ను అందిస్తుంది.

⭐నిర్దిష్ట సమాచారం కోర్టు ధిక్కారాన్ని ఏర్పరచవచ్చు: ఏదైనా న్యాయస్థానం లేదా ట్రిబ్యునల్ ద్వారా బహిర్గతం చేయడాన్ని స్పష్టంగా నిరోధించవచ్చు లేదా కోర్టు ధిక్కార చట్టం, 1971 ప్రకారం కోర్టు ధిక్కారాన్ని ఏర్పరచవచ్చు, ఏదైనా సమాచారం విడుదల చేయబడదు.

 ⭐సమాచారం ప్రత్యేక హక్కు ఉల్లంఘనకు కారణమవుతుంది: భారత రాజ్యాంగం పార్లమెంట్ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభకు కొన్ని అధికారాలను అందిస్తుంది, కాబట్టి అటువంటి సమాచారాన్ని పబ్లిక్ అథారిటీ ద్వారా జారీ చేయడం సాధ్యం కాదని స్పష్టమవుతుంది.

⭐మేధో సంపత్తి మరియు వాణిజ్య రహస్యాలకు సంబంధించిన సమాచారం: వాణిజ్య విశ్వాసం, వాణిజ్య రహస్యాలు లేదా మేధో సంపత్తితో సహా ఏదైనా సమాచారం బహిర్గతం చేయబడదు.

RTIని అమలు చేయడంలో సవాళ్లు

⭐సమాచార విస్ఫోటనం : ప్రజా ప్రయోజనం లేని వివిధ రకాల సమాచారం కోరబడుతుంది మరియు కొన్నిసార్లు చట్టాన్ని దుర్వినియోగం చేయడానికి మరియు ప్రజా అధికారులను వేధించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది ఉదా తీరని మరియు భారీ సమాచారం కోసం అడగడం.

⭐జనాదరణ పొందిన (దుర్వినియోగం) : కొందరు మతోన్మాదవాదులు ప్రచారం కోసం RTI దాఖలు చేస్తారు. ఇప్పటికే భారంగా ఉన్న ప్రభుత్వ అధికారులను వేధించడానికి లేదా ఒత్తిడి చేయడానికి ఇది తరచుగా ప్రతీకార సాధనంగా ఉపయోగించబడుతుంది.

⭐బహిర్గతం చేయని కేసులు పెరుగుతున్నాయి : భారతీయ సాక్ష్యాధారాల చట్టంలోని కొన్ని నిబంధనలు పత్రాలను బహిర్గతం చేయడాన్ని కలిగి ఉంటాయి. అధికారిక రహస్యాల చట్టం, 1923 విషయంలో కూడా ఇదే పరిస్థితి.

⭐RTI యొక్క పరిమిత పరిధి : CJI కార్యాలయం ఇప్పుడు RTI పరిధిలో ఉండగా, CBIకి మినహాయింపు ఉంది.

⭐విజిల్‌బ్లోయర్‌లకు బెదిరింపులు : ఆర్‌టిఐ కార్యకర్తలపై బెదిరింపులు, బెదిరింపులు మరియు హత్యల కేసులు పెరుగుతున్నాయి. ఫిర్యాదు చేసిన వ్యక్తిని బలిపశువుకు గురిచేయకుండా ఎలాంటి రక్షణలు లేవు.

RTI యొక్క ప్రాముఖ్యత

⭐RTI చట్టం, 2005 చట్టం అమలు కోసం కొత్త బ్యూరోక్రసీని సృష్టించలేదు. బదులుగా, ఇది ప్రతి కార్యాలయంలోని అధికారులను వారి వైఖరి మరియు విధిని గోప్యత నుండి భాగస్వామ్యం మరియు నిష్కాపట్యతకి మార్చమని ఆదేశించింది.

⭐భాగస్వామ్య ప్రజాస్వామ్యాన్ని బలోపేతం చేయడానికి మరియు ప్రజల-కేంద్రీకృత పాలనను తీసుకురావడానికి RTI కీలకమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది.

⭐సమాచారానికి ప్రాప్యత సమాజంలోని పేద మరియు బలహీన వర్గాలకు ప్రజా విధానాలు మరియు చర్యల గురించి సమాచారాన్ని డిమాండ్ చేయడానికి మరియు పొందడానికి అధికారం ఇచ్చింది, తద్వారా వారి సంక్షేమానికి దారితీసింది.

⭐కామన్వెల్త్ క్రీడల నిర్వహణ మరియు 2G స్పెక్ట్రమ్ మరియు బొగ్గు బ్లాకుల కేటాయింపు వంటి ఉన్నత స్థానాల్లో తప్పులను బహిర్గతం చేయడం ద్వారా ఇది ముందస్తు వాగ్దానాన్ని చూపింది.

ముందుకు దారి

⭐వివిధ లోపాల కారణంగా దాని సామర్థ్యంలో పాలనను మెరుగుపరచడానికి RTI మార్గనిర్దేశకం అని బాగా గుర్తించబడింది, కానీ అది తగినంతగా నిరూపించబడలేదు. క్రింద చర్చించినట్లు మేము వివిధ పారామితులపై చాలా మెరుగుపరచాలి:

⭐త్వరితగతిన పారవేయడం: చాలా కమీషన్లు తగ్గిన సామర్థ్యంతో పనిచేయడం వల్ల కేసుల బకాయిలు పెరిగిపోతున్నాయి. ఐసీల చీఫ్‌లు, సభ్యుల నియామకాన్ని ప్రభుత్వం సకాలంలో చూసుకోవాలి.

⭐కేసుల ప్రాధాన్యత: జీవితం మరియు స్వేచ్ఛకు సంబంధించిన సమాచారంతో వ్యవహరించే కేసులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. ఆహార పంపిణీ, సామాజిక భద్రత, ఆరోగ్యం మరియు ఇతర ప్రాధాన్యతా అంశాల వంటి విషయాలకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని ముందుగానే బహిర్గతం చేయాలి.

⭐డిజిటలైజేషన్: ఆర్‌టిఐ దరఖాస్తులను ఆన్‌లైన్‌లో దాఖలు చేయడానికి ప్రభుత్వాలు ఒక యంత్రాంగాన్ని ఏర్పాటు చేయాలి మరియు అధికారులందరినీ ఒకే వేదిక కిందకు తీసుకురావాలి.

⭐సాంకేతికతలను తగ్గించడం: RTI దరఖాస్తును దాఖలు చేయడంలో సాంకేతికతలను మరింత సరళీకృతం చేయాలి. గ్రామీణ భారతదేశంలో అక్షరాస్యత రేటు చాలా తక్కువగా ఉంది మరియు అందువల్ల వారు విధానానికి అనుగుణంగా చాలా కష్టంగా ఉన్నారు.

⭐విజిల్‌బ్లోయర్‌లను రక్షించడం: విజిల్ బ్లోయర్‌లను లక్ష్యంగా చేసుకున్న లేదా సులభంగా దాడి చేసే వారిని రక్షించాల్సిన అవసరం ఉంది. రాబోయే బిల్లును ఆమోదించాలి, లేకుంటే ఈ విషయంలో అనుబంధ కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలి.