డిజిటల్ రూపాయి లేదా ఇ-రూపాయి

డిజిటల్ రూపాయి లేదా ఇ-రూపాయి 

సందర్భం

⭐రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) ఎట్టకేలకు భారతదేశం యొక్క స్వంత సెంట్రల్ బ్యాంక్ డిజిటల్ కరెన్సీ (CBDC) ఇ-రూపాయి కోసం తన పైలట్ ప్రోగ్రామ్‌ను ప్రారంభించింది.

CBDC అంటే ఏమిటి?

⭐CBDC అనేది సార్వభౌమ దేశం యొక్క సెంట్రల్ బ్యాంక్ ద్వారా జారీ చేయబడిన డిజిటల్ కరెన్సీ . నిర్వచనం ప్రకారం, ఇది అదే సెంట్రల్ బ్యాంక్ ద్వారా జారీ చేయబడిన భౌతిక కరెన్సీకి వ్యతిరేకంగా ఉచితంగా మార్చబడుతుంది . భౌతిక కరెన్సీ మాదిరిగానే, CBDCలను ఉపయోగించి లావాదేవీలు చేయడానికి ఒకరికి బ్యాంక్ ఖాతా అవసరం లేదు.

⭐అయినప్పటికీ, CBDCలు మరియు భౌతిక కరెన్సీల మధ్య ఒక ప్రధానమైన ప్రత్యేక అంశం ఏమిటంటే, CBDCలు అనంతమైన జీవితాన్ని కలిగి ఉంటాయి, అవి ఏ భౌతిక రూపంలోనూ దెబ్బతినడం లేదా కోల్పోవడం సాధ్యం కాదు. ఇది బ్లాక్‌చెయిన్-ఎనేబుల్ చేయబడి ఉండవచ్చు లేదా చేయని డిజిటల్ లెడ్జర్‌లో నిర్వహించబడుతుంది.

డిజిటల్ రూపాయి యొక్క లక్షణాలు

⭐1) CBDC అనేది కేంద్ర బ్యాంకులు వారి ద్రవ్య విధానానికి అనుగుణంగా జారీ చేసే సావరిన్ కరెన్సీ.

⭐2) సెంట్రల్ బ్యాంక్ బ్యాలెన్స్ షీట్‌లో ఇది బాధ్యతగా కనిపిస్తుంది.

⭐3) ఇది తప్పనిసరిగా చెల్లింపు మాధ్యమంగా, చట్టబద్ధమైన టెండర్‌గా మరియు అన్ని పౌరులు, సంస్థలు మరియు ప్రభుత్వ ఏజెన్సీలచే విలువైన సురక్షితమైన స్టోర్‌గా అంగీకరించబడాలి.

⭐4) CBDC వాణిజ్య బ్యాంకు డబ్బు మరియు నగదుకు వ్యతిరేకంగా ఉచితంగా మార్చబడుతుంది.

⭐5) CBDC అనేది ఫంగబుల్ లీగల్ టెండర్, దీని కోసం హోల్డర్‌లకు బ్యాంక్ ఖాతా అవసరం లేదు.

⭐6) CBDC డబ్బు మరియు లావాదేవీల జారీ వ్యయాన్ని తగ్గిస్తుంది.

CBDCల రకాలు

⭐CBDCలు రెండు రకాలుగా ఉంటాయి: రిటైల్ (CBDC-R) మరియు టోకు (CBDC-W). టోకు రకం ఇంటర్‌బ్యాంక్ సెటిల్‌మెంట్లు మరియు ఇతర హోల్‌సేల్ లావాదేవీల కోసం ఉపయోగించబడుతుంది, అయితే CBDC-R నగదు ఎలక్ట్రానిక్ రూపంలో రిటైల్ లావాదేవీల కోసం ఉపయోగించబడుతుంది. CBDC-W లావాదేవీల ఖర్చులను తగ్గించి, ఇంటర్‌బ్యాంక్ మార్కెట్‌లను మరింత సమర్థవంతం చేస్తుందని భావిస్తున్నారు. నవంబర్ 1, 2022న ప్రారంభమైన RBI పైలట్ ప్రోగ్రామ్ CBDC-W కోసం మాత్రమే.

⭐CBDC-R కోసం మరో పైలట్ ప్రోగ్రామ్ వచ్చే నెలలో ప్రారంభమవుతుంది. ప్రస్తుతం, ప్రపంచంలోని అనేక ఇతర కేంద్ర బ్యాంకులు CBDCలను ఆచరణలో పెట్టే అవకాశాలను అన్వేషిస్తున్నాయి.

క్లుప్తంగా,

రిటైల్ CBDC

⭐రిటైల్ CBDCని ప్రైవేట్ రంగం, ఆర్థికేతర వినియోగదారులు మరియు వ్యాపారాలతో సహా అందరూ ఉపయోగించవచ్చు. టోకు CBDC ఎంపిక చేయబడిన ఆర్థిక సంస్థలకు పరిమితం చేయబడిన యాక్సెస్ కోసం రూపొందించబడింది.

⭐రిటైల్ CBDC సెంట్రల్ బ్యాంక్ యొక్క ప్రత్యక్ష బాధ్యత అయినందున చెల్లింపు మరియు సెటిల్‌మెంట్ కోసం సురక్షితమైన డబ్బును యాక్సెస్ చేయగలదు.

టోకు CBDC

⭐రిటైల్ CBDC అనేది ప్రధానంగా రిటైల్ లావాదేవీల కోసం ఉద్దేశించిన నగదు యొక్క ఎలక్ట్రానిక్ వెర్షన్ అయితే, హోల్‌సేల్ CBDC ఇంటర్‌బ్యాంక్ బదిలీలు మరియు సంబంధిత టోకు లావాదేవీల పరిష్కారం కోసం రూపొందించబడింది.

⭐టోకు CBDC ఆర్థిక లావాదేవీల కోసం సెటిల్‌మెంట్ సిస్టమ్‌లను మార్చగల సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంది మరియు వాటిని మరింత సమర్థవంతంగా మరియు సురక్షితంగా చేస్తుంది. వాటిలో ప్రతి ఒక్కటి అందించే సామర్థ్యాన్ని బట్టి, CBDC-W మరియు CBDC-R రెండింటినీ పరిచయం చేయడంలో మెరిట్ ఉండవచ్చు.

డిజిటల్ రూపంలో ఉన్న డబ్బు నుండి డిజిటల్ రూపాయి ఎలా భిన్నంగా ఉంటుంది?

⭐CBDC అనేది ప్రజలకు అందుబాటులో ఉన్న ప్రస్తుత డిజిటల్ డబ్బుకు భిన్నంగా ఉంటుంది, ఎందుకంటే CBDC అనేది రిజర్వ్ బ్యాంక్ బాధ్యతగా ఉంటుంది మరియు వాణిజ్య బ్యాంకుది కాదు.

RBI ఎందుకు CBDCని ప్రవేశపెడుతోంది?

⭐CBDC  ప్రస్తుత డబ్బు రూపాలను భర్తీ చేయడానికి బదులుగా పూర్తి చేయడానికి ఉద్దేశించబడింది మరియు ఇప్పటికే ఉన్న చెల్లింపు వ్యవస్థలను భర్తీ చేయకుండా వినియోగదారులకు అదనపు చెల్లింపు మార్గాన్ని అందించడానికి ఉద్దేశించబడింది.

⭐డిజిటల్ రూపాయి వ్యవస్థ "భారత డిజిటల్ ఆర్థిక వ్యవస్థను బలపరుస్తుంది, ఆర్థిక చేరికను మెరుగుపరుస్తుంది మరియు ద్రవ్య మరియు చెల్లింపు వ్యవస్థలను మరింత సమర్థవంతంగా చేస్తుంది" అని RBI విశ్వసిస్తోంది  .

⭐భారతదేశం CBDC జారీ చేయడాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకోవడానికి గల ప్రేరణలను ఎత్తి చూపుతూ, RBI ఈ కారణాలను పేర్కొంది:

1. భౌతిక నగదు నిర్వహణకు సంబంధించిన ఖర్చులో తగ్గింపు
2. తక్కువ నగదు ఆర్థిక వ్యవస్థను సాధించడానికి డిజిటలైజేషన్ కారణాన్ని మరింత ముందుకు తీసుకెళ్లడం.
3. చెల్లింపులలో పోటీ, సమర్థత మరియు ఆవిష్కరణలకు మద్దతు ఇవ్వడం
4. సరిహద్దు లావాదేవీలలో మెరుగుదల కోసం CBDC యొక్క ఉపయోగాన్ని అన్వేషించడానికి
5. ఆర్థిక చేరికకు మద్దతు
6. క్రిప్టో ఆస్తుల విస్తరణకు సంబంధించి జాతీయ కరెన్సీపై సామాన్యుల నమ్మకాన్ని కాపాడండి

ప్రపంచవ్యాప్తంగా CBDCలు

⭐అట్లాంటిక్ కౌన్సిల్ జియో ఎకనామిక్స్ సెంటర్ చేసిన ఒక అధ్యయనంలో దాదాపు 105 దేశాలు CBDCని ప్రారంభించే అవకాశాన్ని పరిశీలిస్తున్నాయని కనుగొంది , ఇది ప్రాథమికంగా ఇంటర్‌బ్యాంక్ లావాదేవీల కోసం ఉపయోగించబడుతుంది. 2020 నాటికి అంచనా వేయబడిన 35 దేశాల నుండి, ఇది గణనీయమైన పెరుగుదల.

⭐గ్రూప్ ఆఫ్ ట్వంటీ (G20) దేశాలలో దాదాపు 19 దేశాలు CBDCల జారీని అన్వేషిస్తున్నాయి మరియు వాటిలో చాలా వరకు ప్రారంభ పరిశోధన దశకు మించి పురోగతి సాధించాయి.

వాణిజ్య బొగ్గు గని వేలం ??

👉 అంబుడ్స్‌మన్ అంటే ఏమిటి ??

ఆక్స్‌ఫామ్ ఇండియా  నివేదిక