రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు (Directive Principles of State Policy)

రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు

🍀రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు కేంద్రం మరియు రాష్ట్రాల ప్రభుత్వాలకు సూచనలు/మార్గదర్శకాలు. ఈ సూత్రాలు న్యాయబద్ధం కానప్పటికీ, దేశ పాలనలో ఇవి ప్రాథమికమైనవి.

🍀రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాల ఆలోచన ఐరిష్ రాజ్యాంగం నుండి తీసుకోబడింది .

🍀ఆర్థిక న్యాయం అందించడానికి మరియు కొద్ది మంది వ్యక్తుల చేతుల్లో సంపద కేంద్రీకరణను నివారించడానికి వాటిని మన రాజ్యాంగంలో పొందుపరిచారు. అందువల్ల వీటిని ఏ ప్రభుత్వమూ పట్టించుకోదు. అవి, భవిష్యత్తులో ప్రభుత్వాలు రూపొందించే నిర్ణయాలు మరియు విధానాలలో ఆదర్శాలను పొందుపరచడానికి ఆదేశాలు. ఈ సూత్రాలు ప్రజల సమిష్టి మేలు కోసం చట్టాలు మరియు విధానాలను రూపొందించడానికి రాష్ట్రానికి దిశానిర్దేశం చేస్తాయి.

🍀ఈ సూత్రాలు న్యాయస్థానం ద్వారా అమలు చేయదగినవి కావు. కానీ అవి ఇప్పటికీ దేశ పాలనకు ప్రాథమికంగా పరిగణించబడుతున్నాయి.

🍀అవి నాలుగు వర్గాలుగా విభజించబడ్డాయి -

సామాజిక-ఆర్థిక సూత్రాలు
గాంధేయవాది
అంతర్జాతీయ శాంతి మరియు భద్రత
ఇతరాలు

🍀DPSP లు విద్య యొక్క సార్వత్రికీకరణ, బాల కార్మికుల నిర్మూలన మరియు మహిళల స్థితిని మెరుగుపరచడంపై ఒత్తిడి తెచ్చాయి. వారు సంక్షేమ రాజ్యాన్ని స్థాపించడానికి మరియు ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రజాస్వామ్యాన్ని సాధించడానికి ఒక ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను ఇస్తారు.

1. ఆర్థిక మరియు సామాజిక సూత్రాలు:

🍀ప్రజల సామాజిక-ఆర్థిక సంక్షేమాన్ని సాధించడానికి రాష్ట్రం కృషి చేయాలి:

పౌరులందరికీ సరైన జీవనోపాధిని అందించడం.
కొద్దిమంది చేతుల్లో సంపద కేంద్రీకరణను నివారించడానికి ఆర్థిక వ్యవస్థను ఆ విధంగా పునర్వ్యవస్థీకరించడం.
పురుషులు మరియు మహిళలు ఇద్దరికీ సమాన పనికి సమాన వేతనం పొందడం .
పురుషులు, మహిళలు మరియు పిల్లలకు తగిన ఉపాధి మరియు ఆరోగ్యకరమైన పని పరిస్థితులను పొందడం .
దోపిడీ మరియు నైతిక అధోకరణం నుండి పిల్లలను రక్షించడం.
నిరుద్యోగం, వృద్ధాప్యం, అనారోగ్యం మరియు అంగవైకల్యం విషయంలో పని, విద్య మరియు ప్రజా సహాయాన్ని పొందే హక్కును పొందేందుకు నిబంధనలను రూపొందించడం.
పని యొక్క న్యాయమైన మరియు మానవీయ పరిస్థితులను మరియు ప్రసూతి ఉపశమనం కోసం సమర్థవంతమైన నిబంధనలను రూపొందించడం.
అండర్‌టేకింగ్‌ల నిర్వహణలో కార్మికుల భాగస్వామ్యాన్ని సురక్షితం చేసేందుకు చర్యలు తీసుకోవడం మొదలైనవి.
శ్రామిక వర్గాల ప్రజల విద్య మరియు ఆర్థిక ప్రయోజనాలను ప్రోత్సహించడం, ముఖ్యంగా ఎస్సీలు మరియు ఎస్టీలు.
కార్మికులందరికీ, సహేతుకమైన విశ్రాంతి మరియు సాంస్కృతిక అవకాశాలను పొందడం.
జీవన ప్రమాణాలు మరియు ప్రజారోగ్య ప్రమాణాలను పెంచడానికి ప్రయత్నాలు చేస్తోంది.
పిల్లలందరికీ 6 సంవత్సరాల వయస్సు వచ్చే వరకు బాల్య సంరక్షణ మరియు విద్యను అందించడం.

2. గాంధేయ సూత్రాలు

🍀ఇవి మహాత్మా గాంధీ సూచించిన ఆదర్శాల ఆధారంగా కొన్ని సూత్రాలు. ఈ సూత్రాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి: -

స్వశక్తి కోసం గ్రామ పంచాయతీలను నిర్వహించడం.
గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో కుటీర పరిశ్రమలను ప్రోత్సహించడం.
శారీరక మరియు నైతిక ఆరోగ్యానికి హాని కలిగించే మత్తు పానీయాలు మరియు మాదకద్రవ్యాలను నిషేధించడం.
పశువుల స్వదేశీ జాతులను సంరక్షించడం మరియు మెరుగుపరచడం మరియు ఆవులు, దూడలు మరియు ఇతర పాలు మరియు కరువు జంతువుల వధను నిషేధించడం.

3. అంతర్జాతీయ శాంతి మరియు భద్రత సంబంధిత:

🍀ప్రపంచ శాంతి మరియు భద్రత పట్ల భారతదేశం చురుకైన సహకారాన్ని అందించాలి. దానిని సాధించడానికి, రాష్ట్రం దీని కోసం ప్రయత్నించాలి: -

అంతర్జాతీయ శాంతి మరియు భద్రతను ప్రోత్సహించడం.
దేశాల మధ్య న్యాయమైన మరియు గౌరవప్రదమైన సంబంధాలను కొనసాగించడం.
అంతర్జాతీయ చట్టాలు మరియు ఒప్పంద బాధ్యతల పట్ల గౌరవాన్ని పెంపొందించడం.
పరస్పర ఒప్పందం ద్వారా అంతర్జాతీయ వివాదాల పరిష్కారాలను ప్రోత్సహించడం.

4. ఇతరాలు:

🍀రాష్ట్రానికి పిలుపునిచ్చిన ఆదేశిక సూత్రాలు :-

భారతీయులందరికీ ఒకే విధమైన సివిల్ కోడ్‌ను అందించడం .
చారిత్రక కట్టడాలను రక్షించేందుకు .
పర్యావరణాన్ని కాలుష్యం నుండి రక్షించడం మరియు వన్యప్రాణులను రక్షించడం .
తగిన చట్టం ద్వారా ఉచిత న్యాయ న్యాయం పంపిణీకి ఏర్పాట్లు చేయడం .

DPSPల విమర్శ:

🍀విమర్శకులు ఈ డైరెక్టివ్ ప్రిన్సిపల్స్ ఆఫ్ స్టేట్ పాలసీని 'న్యూ ఇయర్ గ్రీటింగ్స్' కంటే మెరుగైనవి కావు అని వారి అహేతుకమైన, అధిక ధ్వనించే వాగ్దానాల కారణంగా పిలుస్తారు. ఈ ఆదేశాలు పవిత్రమైన కోరికల రూపంలో ఉన్నాయని, వాటి వెనుక ఎటువంటి చట్టపరమైన అనుమతి లేదని నొక్కి చెప్పబడింది. వాటిని అమలు చేయాల్సిన బాధ్యత ఏ ప్రభుత్వానికీ లేదు.

🍀ఈ ఆదర్శాల ఆచరణాత్మక అంశాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని అవి రూపొందించబడలేదని విమర్శకులు కూడా అభిప్రాయపడుతున్నారు.

🍀పైన పేర్కొన్న విమర్శలు ఉన్నప్పటికీ, అవి వాటి స్వంత ప్రయోజనం మరియు ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉన్నాయని విస్తృతంగా అంగీకరించబడింది.

ఈ ఆదేశిక సూత్రాలు దిశను అందించే ధ్రువ నక్షత్రం లాంటివి. దేశంలో అందుబాటులో ఉన్న 🍀 పరిమిత వస్తు వనరులను వీలైనంత త్వరగా అందించి, జీవితంలోని అన్ని రంగాలలో సామాజిక మరియు ఆర్థిక న్యాయం అందించడానికి ప్రభుత్వాన్ని ఒప్పించడం వారి ప్రాథమిక లక్ష్యం. వాటిలో చాలా వరకు విజయవంతంగా అమలు చేయబడ్డాయి కూడా.

🍀రాజకీయ వ్యయం: వాస్తవానికి, ఏ ప్రభుత్వమూ ఈ సూచనలను విస్మరించదు, ఎందుకంటే ఇవి ప్రజాభిప్రాయానికి ప్రతిబింబం మరియు మన రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక స్ఫూర్తికి అద్దం పడతాయి.

🍀ఈ దిశలో వరుసగా వచ్చిన ప్రభుత్వాలు తీసుకున్న కొన్ని చర్యలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి:

భూ సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి మరియు జాగీర్దారీ మరియు జమీందార్ ఐ వ్యవస్థలు రద్దు చేయబడ్డాయి.
స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటి నుండి హరిత విప్లవం ద్వారా వేగంగా పారిశ్రామికీకరణ మరియు వ్యవసాయ ఉత్పత్తిలో గణనీయమైన పెరుగుదల ఉంది.
మహిళల సమస్యలను పరిశీలించేందుకు జాతీయ మహిళా సంక్షేమ కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేశారు.
కొంతమంది వ్యక్తుల చేతుల్లో సంపద పోగుపడకుండా చూసేందుకు వ్యక్తి యొక్క హోల్డింగ్‌ల పరిమితిని నిర్ణయించడానికి భూమి మరియు ఆస్తిపై సీలింగ్ ఉంచబడింది.
మాజీ యువరాజుల వ్యక్తిగత పర్సులు రద్దు చేయబడ్డాయి.
పౌరులందరికీ ఈ సేవలను అందించడానికి జీవిత బీమా, సాధారణ బీమా మరియు చాలా బ్యాంకులు జాతీయం చేయబడ్డాయి.
ఆర్థిక అసమానతను తగ్గించడానికి, ప్రాథమిక హక్కుల అధ్యాయం నుండి ఆస్తి హక్కు తొలగించబడింది.
పేద ప్రజలకు సహాయం చేసేందుకు సబ్సిడీతో కూడిన ప్రజాపంపిణీ పథకాలు ప్రారంభించబడ్డాయి.
నిబంధనల ప్రకారం స్త్రీ, పురుషులిద్దరికీ సమాన పనికి సమాన వేతనం చెల్లించాలి.
అంటరానితనం నిర్మూలించబడింది. ఎస్సీలు, ఎస్టీలు మరియు ఇతర వెనుకబడిన తరగతుల అభ్యున్నతి కోసం నిరంతరం కృషి చేస్తున్నారు.
రాజ్యాంగానికి 73వ మరియు 74వ సవరణల ద్వారా, (వరుసగా 1991 & 1992), సమర్థవంతమైన వికేంద్రీకరణను నిర్ధారించడానికి పంచాయతీరాజ్‌కు మరిన్ని అధికారాలతో రాజ్యాంగ హోదా ఇవ్వబడింది.
గ్రామీణ ప్రాంతాలకు శ్రేయస్సు తీసుకురావడానికి చిన్న తరహా మరియు గ్రామ పరిశ్రమలు మరియు ఖాదీ గ్రామ ఉద్యోగ్ ప్రోత్సహించబడ్డాయి.
ప్రపంచంలో అంతర్జాతీయ శాంతి మరియు భద్రతను పెంపొందించడానికి భారతదేశం కూడా UNతో చురుకుగా సహకరిస్తోంది.

🍀లౌకిక, సామ్యవాద మరియు సంక్షేమ రాజ్యానికి పునాదులు వేయడానికి రాష్ట్ర విధానానికి సంబంధించిన అనేక ఆదేశిక సూత్రాలు అమలు చేయబడ్డాయి అని ఇవి సూచిస్తున్నాయి.

🍀ఈ విజయాలతో కూడా, పూర్తి నెరవేర్పు వైపు వెళ్ళడానికి చాలా దూరం ఉంది. రాష్ట్ర విధానాల నిర్దేశక సూత్రాల పూర్తి అమలులో అనేక అడ్డంకులు ఉన్నాయి:

రాష్ట్రాల వైపు రాజకీయ సంకల్పం లేకపోవడం;
అవగాహన లేకపోవడం మరియు ప్రజల పక్షాన వ్యవస్థీకృత చర్యలు
భౌతిక వనరుల పరిమిత లభ్యత.

ప్రాథమిక హక్కులు మరియు ఆదేశిక సూత్రాల మధ్య వ్యత్యాసం:

🍀ప్రాథమిక హక్కులు పౌరుల దావాలు, కేవలం రాష్ట్రంచే గుర్తించబడినవి . వారు ప్రభుత్వానికి నిర్దిష్ట అధికారాన్ని నిరాకరించే స్వభావం కలిగి ఉంటారు. కాబట్టి అవి ప్రతికూల స్వభావం కలిగి ఉంటాయి. అలాగే, ప్రాథమిక హక్కులు న్యాయబద్ధమైనవి మరియు న్యాయస్థానం ద్వారా అమలు చేయబడతాయి. ప్రాథమిక హక్కుల అమలు కోసం రిట్‌లు లేదా ఉత్తర్వులు జారీ చేసే అధికారాలు సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టులకు ఉన్నాయని ఇది సూచిస్తుంది.

🍀ఆదేశిక సూత్రాలు భారతదేశంలో సామాజిక మరియు ఆర్థిక ప్రజాస్వామ్య స్థాపనకు దోహదపడటానికి అన్ని స్థాయిలలోని ప్రభుత్వం కట్టుబడి ఉండవలసిన సానుకూల దిశల వంటివి. ప్రాథమిక హక్కులకు విరుద్ధంగా, డైరెక్టివ్ ప్రిన్సిపల్స్ న్యాయబద్ధం కాదు, అంటే ఇవి ఎటువంటి చట్టపరమైన హక్కులను అందించవు మరియు అందువల్ల ఎటువంటి చట్టపరమైన పరిష్కారాలను సృష్టించవు.

ప్రాథమిక హక్కులు మరియు ఆదేశిక సూత్రాల మధ్య సారూప్యత

🍀పైన పేర్కొన్న తేడాలు ఉన్నప్పటికీ, రెండింటి మధ్య సన్నిహిత సంబంధం ఉంది. ప్రాథమిక హక్కులు మరియు ఆదేశిక సూత్రాలు ఒకదానికొకటి పరిపూరకరమైనవి మరియు అనుబంధమైనవి.

🍀ఒకవైపు, ప్రాథమిక హక్కులు రాజకీయ ప్రజాస్వామ్యాన్ని, ఆదేశిక సూత్రాలు ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రజాస్వామ్యాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి.

🍀ఏ ప్రభుత్వమూ తన ప్రణాళికలు మరియు విధానాలను రూపొందించేటప్పుడు ఈ రెండింటినీ విస్మరించదు, ఎందుకంటే సాధారణంగా ప్రజల పట్ల తన చర్యలన్నింటికీ ప్రభుత్వమే బాధ్యత వహిస్తుంది.

🍀DPSPల వెనుక చట్టపరమైన అనుమతి లేనప్పటికీ, అంతిమ అనుమతి ప్రజలదే. ఈ మార్గదర్శక సూత్రాలను పాటించడంలో విఫలమైతే, ప్రజలు తమ అభిప్రాయంతో మరియు వారి ప్రాథమిక హక్కుల ద్వారా అధికారం పొంది, అధికార పార్టీని మళ్లీ అధికారాన్ని పొందేందుకు అనుమతించరు.

🍀అందువల్ల, మన రాజ్యాంగం ప్రాథమిక హక్కులు మరియు రాష్ట్ర విధానం యొక్క ఆదేశిక సూత్రాల మధ్య సంశ్లేషణను తీసుకురావాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.